Γυναίκα

Υπογονιμότητα και νεώτερα δεδομένα

Τι γνωρίζουμε για την υπογονιμότητα

Η υπογονιμότητα επηρεάζει περίπου ένα στα επτά ζευγάρια κατά την διάρκεια της ζωής τους. Περισσότερα από 80% των ζευγαριών θα συλλάβουν μέσα σε ένα χρόνο τακτικών και ελεύθερων σεξουαλικών επαφών ( UPSI, regular unprotected sexual intercourse), εάν η ηλικία της γυναίκας είναι μικρότερη των σαράντα ετών. Μετά το χρονικό όριο του ενός έτους, θα πρέπει να συστήνεται στο ζευγάρι διερεύνηση της υπογονιμότητας.

Αίτια Υπογονιμότητας

Τα κύρια αίτια της υπογονιμότητας είναι ο ανδρικός παράγοντας (30%), διαταραχές ωοθυλακιορρηξίας (25%), προβλήματα βατότητας σαλπίγγων ( 20%) αγνώστου αιτιολογίας υπογονιμότητα ( 25%) και διαταραχές του περιτοναίου ή της μήτρας.

Ποια είναι τα νεώτερα δεδομένα στην υπογονιμότητα;

 Η ηλικία της γυναίκας μπορεί πλέον να χρησιμοποιηθεί ως ένας αρχικός προβλεπτικός  δείκτης της συνολικής της πιθανότητας επιτυχίας, είτε μέσω αυτόματης σύλληψης, είτε μέσω εξωσωματικής γονιμοποίησης (IVF). Στις γυναίκες που πρόκειται να ακολουθήσουν εξωσωματική γονιμοποίηση, είναι χρήσιμο να γίνεται έλεγχος των ‘αποθηκών’ των ωοθηκών για να έχουμε μια εκτίμηση της πιθανής ωοθηκικής απάντησης. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με κολπικό υπερηχογράφημα και μέτρηση των καταβολών των ωοθυλακίων ( Antral follicle), με την Αντιμυλλεριανή Ορμόνη ( AMH) ή με μέτρηση της ωοθυλακιοτρόπου ορμόνης 2-3^η ημέρα του κύκλου.

Οι πιο πρόσφατες κατευθυντήριες γραμμές αναφέρουν καθαρά πως, ο έλεγχος γονιμότητας θα πρέπει να συστήνεται στα ζευγάρια που προσπαθούν να συλλάβουν μετά από 1 χρόνο ελεύθερων και τακτικών σεξουαλικών επαφών. Ζευγάρια στα οποία η ηλικία της γυναίκας είναι  ≥36 ετών ή έχει αναγνωρισθεί κάποιο κλινικό αίτιο υπογονιμότητας ή υπάρχει ιστορικό προδιαθεσικών παραγόντων υπογονιμότητας, θα πρέπει να αναζητούν εξειδικευμένη συμβουλευτική γονιμότητας ενωρίτερα.

Περίληψη κύριων σημείων της  Κλινικής Κατευθυντήριας Γραμμής NICE Clinical Guideline 156 για την Υπογονιμότητα

Ορισμός Υπογονιμότητας

• Πάνω από το 80% των ζευγαριών στο γενικό πληθυσμό θα συλλάβουν μέσα στον πρώτο χρόνο ελεύθερων και τακτικών επαφών.
• Στα ζευγάρια στα οποία δεν έχει επιτευχθεί εγκυμοσύνη μέσα σε 1 χρόνο ελεύθερων και τακτικών επαφών, θα πρέπει να συστήνεται περαιτέρω διερεύνηση γονιμότητας.
• Εάν υπάρχει ιστορικό προδιαθεσικών παραγόντων για υπογονιμότητα ( όπως φλεγμονώδης νόσος της πυέλου- ιστορικό φλεγμονής στις σάλπιγγες- ολιγομηνόρροια- αμηνόρροια-ανελκόμενος όρχις), η διερεύνηση θα πρέπει να ξεκινάει πρίν της συμπλήρωση 1 έτους προσπαθειών.

Αρχές φροντίδας  ζευγαριού με υπογονιμότητα

• Η αντιμετώπιση της υπογονιμότητας θα πρέπει να αφορά συνολικά το ζευγάρι. Θα πρέπει το ζευγάρι να αντιμετωπίζεται σαν μια ενιαία οντότητα. Θα πρέπει να παρέχεται η δυνατότητα ψυχολογικής υποστήριξης κατά την διάρκεια της θεραπείας γονιμότητας, με στόχο την μείωση του άγχους και του φόβου. Γι’ αυτό, αποτελεί ιδιαίτερης βαρύτητας και σημασίας η σωστή ενημέρωση του ζευγαριού για τα στάδια της διαδικασίας και το τι συμβαίνει σε καθένα από αυτά.
• Η αντιμετώπιση του ζευγαριού θα πρέπει να γίνεται από ειδική εξειδικευμένη ομάδα. Ταυτόχρονα με την θεραπεία, συνιστάται παράλληλη συμβουλευτική- ψυχολογικη υποστήριξη και ενίσχυση από κατάλληλα εκπαιδεyμένο μέλος της ομάδας που δεν συμμετέχει άμεσα στην αντιμετώπιση της υπογονιμότητας.

Γενικές συμβουλές υπογονιμότητας

• Τα ζευγάρια θα πρέπει να ενθαρρύνονται να έχουν τακτικές επαφές κάθε 2-3 ημέρες.
• Συνιστάται ο περιορισμός της κατανάλωσης αλκοόλ.
• Συνιστάται η άμεση διακοπή του καπνίσματος.
• Οι άντρες θα πρέπει να αποφεύγουν να φορούν πολύ εφαρμοστά εσώρουχα και να προσπαθούν να αποφεύγουν την ανάπτυξη αυξημένης θερμοκρασίας στους όρχεις ( υπερθερμία όρχεων).
• Οι γυναίκες θα πρέπει να προσπαθούν να μειώσουν το σωματικό τους βάρος, εάν έχουν δείκτη μάζας σώματος μεγαλύτερο του 29.

Συμβουλές πρίν την επίτευξη εγκυμοσύνης

• Στις γυναίκες που ετοιμάζονται να ξεκινήσουν τις προσπάθειες για σύλληψη, συνιστάται η καθημερινή λήψη διατροφικού συμπληρώματος φυλλικού οξέος 400μg. Γυναίκες που λαμβάνουν αντιεπιληπτική θεραπεία, ή πάσχουν από σακχαρώδη διαβήτη, ή έχουν ιστορικό παιδιού με ανωμαλίες νευρικού σωλήνα, συνιστάται να λαμβάνουν συμπλήρωμα με 5mg φυλλικού οξέος ημερησίως.
• Θα πρέπει να ελέγχεται ο τίτλος αντισωμάτων για την ερυθρά και εάν είναι αρνητικός, θα πρέπει να προτείνεται εμβολιασμός με το εμβόλιο της ερυθράς για ανάπτυξη τίτλου αντισωμάτων και αποφυγή εγκυμοσύνης για έναν μήνα.

Αρχική εκτίμηση υπογονιμότητας

• Σε όλα τα ζευγάρια που παρουσιάζονται στο ιατρείο μας με υπογονιμότητα θα πρέπει να ζητείται σπερμοδιάγραμμα. Εάν το πρώτο δείγμα δεν είναι φυσιολογικό, τότε θα πρέπει να επαναλαμβάνεται 3 μήνες αργότερα.
• Όσον αφορά την εκτίμηση της ωοθυλακιορρηξίας, θα πρέπει να λαμβάνεται ιστορικό εμμήνου ρύσεως ( περιόδου). Εάν οι γυναίκες έχουν τακτική έμμηνο ρύση ( περίοδο), θα πρέπει να καθησυχάζονται ότι έχουν ωορρηξία. Η ωορρηξία μπορεί να επιβεβαιωθεί με μέτρηση προγεστερόνης την 21^η ημέρα του κύκλου ( σε κύκλο 28 ημερών) στο μέσον της ωχρινικής φάσεως του κύκλου. Αναλόγως του κύκλου, η εξέτασις αυτή μπορεί να γίνει και αργότερα ( π.χ. την 28^η ημέρα του κύκλου σε κύκλο 35 ημερών).
• Η χρήσις  διάγραμματος  θερμοκρασίας δεν συνιστάται .
• Η FSH, η AMH ορμόνη και η μέτρησις των καταβολών των ωοθυλακίων στην αρχή του κύκλου μπορούν να χρησιμοποηθούν ως προβλεπτικοί δείκται της πιθανής ωοθηκικής απάντησης στην διέγερση με γοναδοτροπίνες.
• Στις γυναίκες που αναφέρουν μη τακτικές περιόδους, θα πρέπει να συνιστάται μέτρησις FSH και LH. Υψηλά επίπεδα αυτών των ορμονών μπορεί να υποδηλώνει ωοθηκική ανεπάρκεια.
• Γυναίκες που έχουν θυρεοειδικά συμπτώματα ή αναφέρουν ολιγο/αμηνόρροια, θα πρέπει να εξετάζουν την θυρεοειδική τους λειτουργία.
• Στις γυναίκες που αναφέρουν έκκριση γάλακτος εκ της θηλής ( γαλακτόρροια) θα πρέπει να γίνεται μέτρησις της προλακτίνης ορρού.
• Πριν από οιοδήποτε χειρισμό της μήτρας και του τραχήλου, θα πρέπει να γίνεται έλεγχος με τραχηλικές καλλιέργειες και κυρίως διερεύνηση για πιθανή ύπαρξη  λοίμωξης από χλαμύδια.
• Για την εκτίμηση της λειτουργικότητς και της βατότητας των σαλπίγγων, συνιστάται, σε γυναίκες χωρίς κάποιον προδιαθεσικό παράγοντα υπογονιμότητας,  να υποβάλλονται σε υστερο- σαλπιγγογραφία. Εφ’ όσον υπάρχει , όμως, κάποιος προδιαθεσικός παράγοντας υπογονιμότητας ( π.χ. ιστορικό σαλπιγγίτιδος), συνιστάται τότε να προχωρούν σε διαγνωστική λαπαροσκόπηση με ταυτόχρονη χρήση σκιαγραφικού. Με την εξέταση αυτή μπορεί να εκτιμηθεί και ενδεχομένως να θεραπευθεί επεμβατικά, παράλληλα  με την βατότητα των σαλπίγγων και πιθανή άλλη παθολογία της πυέλου.

• Σε γυναίκες άνω των 36 ετών , συνιστάται  παραπομπή για διερεύνηση υπογονιμότητας ενωρίτερα του 1 έτους.

Καλή σας επιτυχία και με ένα γερό μωράκι!

Βιβλιογραφία

1)      National Institute for Health and Clinical Excellence. Fertility: Assessment and Treatment for People with Fertility Problems (NICE Clinical Guideline 156). February 2013 http://guidance.nice.org.uk/CG156